به جای پاک کردن مسئله ،حلش کن

---

همه انسان ها در زندگی فردی و اجتماعی خود با مسایل و مشکلات متعددی مواجه می شوند. مشکلات موجود افراد عمدتاً مسایل شخصی, امور روزانه،تحصیلی، شغلی، اجتماعی، ارتباط با دوستان،خانواده و جامعه ، محیط کار و دیگر موقعیت هایی است که به تناسب زندگی و ایفای نقش های اجتماعی، فرد ناگزیر مواجهه با آن هاست.

---

  

در واقع زندگی چیزی جز روند پیاپی مواجه شدن با مسائل و مشکلات و تلاش برای حل و فصل آن ها نیست. برخی افراد در زندگی روزمره خود حتی قادر به برطرف کردن مسایل آسان خود نیستند. ودر مقابل کوچک ترین  مساله و مشکل دچارپریشانی, دست پاچگی و ناراحتی می شوند. اگر مسائل مهم زندگی حل نشده باقی بمانند، استرس و ترس و نگرانی ایجاد می کنند. که در نهایت به فشارهای جسمانی منجر می شوند. یکی از مهم ترین توان مندی های انسان قدرت مقابله با مشکلات روزمره زندگی است. منظور از مقابله تلاشی است که برای کنترل و اداره کردن موقعیت های حساس و تنش زا انجام می دهیم. حل مساله مهارتی کاربردی است که امروزه از ضروریات  زندگی به حساب می آید. با این دیگاه تمامی افراد در تمامی سنین لازم است که این مهارت را یاد بگیرند. افرادی در مسائل اجتماعی خود موفق ترند که درآان حوزه به صورت اختصاصی تمرین کرده و آموزش دیده باشند.

به طور کلی حل مساله عبارت است از فرایند شناختی- رفتاری که توسط خود فرد هدایت می شود و فرد سعی می کند با کمک آن  راه حل های موثر یا سازگارانه برای مسائل زندگی روزمره خودش پیدا کند. روش حل مساله، فرایند تفکر منطقی و منظمی است که به فرد کمک می کند تا هنگام رویارویی با مشکلات؛ راه حل های متعددی را جستجو کند و سپس بهترین راه حل را انتخاب نماید.

تحقیقات بی شماری در سطح جهان نشان می دهد که ناتوانی در مهارت حل مساله و تصمیم گیری با مشکلات  و مسائل مهم بهداشتی و اجتماعی مرتبط است. برخی از این مسائل عبارتند از اعتیاد؛ خودکشی؛ بی بند و باری ؛ ابتلا به ایدز و بزهکاری و..

 روش حل مساله، فرایند تفکر منطقی و منظمی است که به فرد کمک می کند تا هنگام رویارویی با مشکلات؛ راه حل های متعددی را جستجو کند و سپس بهترین راه حل را انتخاب نماید

مراحل حل مساله

حل مساله ماهرانه مستلزم عبور گام به گام از این مراحل است:

انتخاب رویکردی صحیح نسبت به مشکلات

بسیاری از افراد هنگامی که با مشکل روبه رو می شوند؛ شروع به سرزنش خود می کنند. معمولاً این افراد اعتقاد دارند که انسان قوی در زندگی  خود دچار مشکل نمی شود. و مشکل نشانه ضعف و بی لیاقتی و ناتوانی است. چنین دیدگاهی مانع هرگونه اقدام موفقیت آمیز برای حل مساله می شود. در این مرحله لازم است باورهای غلط نسبت به مشکل شناسایی و اصلاح گردد.(مثلاً این باور که نباید در زندگی با مشکل رو به رو شد).

تعریف دقیق مشکل

 معمولاً وقتی در زندگی مشکلی پیش می آید آدم ها آن  را خیلی گنگ؛ مبهم؛ پراکنده و غیر دقیق ادراک می کنند. هدف این مرحله تعریف دقیق ؛ روشن و مشخص از مشکلی است که مایل به حل آن هستید. تا صورت مساله به درستی روشن و آشکار نباشد نمی توان آن را حل کرد. در این مرحله باید به سوال های زیر پاسخ داده شود:

1-مشکل چیست؟

2- کی مشکل شروع می شود؟

3- مشکل کجا شروع می شود؟

4- چه کسی در این مشکل نقش دارد؟

برای اینکه تعریف دقیق و روشنی از مسئله ارائه شود باید تا حد ممکن در مورد مسئله به جمع آوری اطلاعات بپردازیم. نقاط مبهم را روشن سازیم و اهداف واقع بینانه تعیین کنیم.

به دست آوردن راه حل های مختلف

  در این مورد لازم است از تکنیک بارش مغزی استفاده گردد. روش بارش مغزی یعنی سعی کنیم بدون هیچ نوع قضاوت، بازداری، ارزش گذاری خوب یا بد و یا جلوی فکر خود را گرفتن را حل های متعدد، متنوع و غیر قضاوتی برای مسئله ارایه بدهیم. به این صورت که هر راه حلی که به ذهن افراد می رسد را روی کاغذ نوشته،حتی راه حل های غیر مفید یا بی اهمیت. نکته بسیار مهم در این مرحله آن است که کمیت و تعداد راه حل ها مهم تر از کیفیت آنهاست.

در صورتی که اجرای راه حل ها موثر نبود، دوباره فرایند حل مساله را از ابتدا شروع کنید. احتمالاً اشکالی در جریان حل مساله پیش آمده. مثلاً ممکن است مشکل به خوبی و دقیق تعریف نشده باشد

ارزیابی راه حل ها و انتخاب از بین راه حل ها

هنگامی که گروه یا فرد راه حل های زیادی به دست آورد با استفاده از تفکر نقاد شروع به ارزیابی آنها می کند. ارزیابی بسیار سخت است زیرا باید هر یک از راه حل ها را از نظر سودمندی آنها برای خود و دیگران ارزیابی کنیم. مهم است که هر کدام از راه حل ها ارزیابی، بررسی و سنجیده شوند. این تکنیک باعث می شود قبل از آن که فرد اقدامی کند بتواند پیامدهای اقدامات خود را ارزیابی کند.

در خصوص ارزیابی راه حل ها سوال های زیر را از خود بپرسید:

1-آیا انجام این راه حل مرا به هدفم می رساند؟

2- آیا انجام این راه حل برای خودم دردسر ایجاد می کند؟

3- آیا انجام این راه حل برای دیگران درددسر ایجاد می کند؟

4- آیا انجام این راه حل مناسب و متناسب با ارزش های خودم هست؟

در نهایت راه حلی را انتخاب کنید که بیشترین سود و محاسن و کمترین زیان و معایب را داشته باشد.

اجرای راه حل

در این مرحله راه حل انتخابی خود را اجرا کرده و آثار و نتایج آن را بر خودتان و دیگران نظاره کنید و آثار واقعی روش انتخابی را با پیامدهای پیش بینی شده مقایسه کنید. نکته بسیار مهم این است که پس از اجرای راه حل مورد نظر و مفید بودن آن، به خود پاداش دهید. و اگر مساله حل نشده موانع را شناسایی کرده و برطرف کنید. در صورتی که اجرای راه حل ها موثر نبود، دوباره فرایند حل مساله را از ابتدا شروع کنید. احتمالاً اشکالی در جریان حل مساله پیش آمده. مثلاً ممکن است مشکل به خوبی و دقیق تعریف نشده باشد.

فرآوری : آسیه ملک دار

بخش خانواده ایرانی تبیان

---

منابع:

1-مهارت حل مساله(کتاب کار دانشجو) دکتر لادن فتی- مهرداد کاظم زاده عطوفی

2-روان شناسی بالینی- دکتر حمیده پور شریفی

3-کتاب چگونه مسایل سازمان را حل نماییم- ادوارد آنتونی گیلبرت

4- سایت روان پژوه- مرضیه سبحانی

5- جام جم- معصومه اسدی

6- جوان امروز