5 عامل اختلاف و کدورت در خانواده

5 عامل اختلاف و کدورت در خانواده

---

خانواده از مجموعه افرادی تشکیل شده که مسئولیت های متقابلی بر عهده آنها است. این افراد نیازهای مادی، عاطفی و اجتماعی دارند که باید در محیط خانواده برآورده شود. 

---

بسیاری از اختلافات به کمک همین روابط عاطفی مثبت و بسیار نزدیک، قابل حل است. بدون شک بسیاری از مشکلات اخلاقی جامعه امروز ما ریشه در اختلافات خانوادگی دارد. آمارهای مربوط به مسایل اخلاقی نشان می دهد، اغلب افراد بزهکار از نعمت خانواده سالم محروم بوده و وارث ناهنجاری های خانوادگی هستند. همچنین کسانی که در جامعه به موفقیت هایی رسیده اند، نیز موفقیتشان را مدیون خانواده سالم خویش هستند.

در مقاله حاضر به بررسی بعضی از عوامل اختلاف و ایجاد کدورت در خانواده و ارائه راه حل های پیشگیرانه پرداخته شده که با هم آن را از نظر می گذرانیم:

 

1. خودخواهی

خودبینی و خودخواهی از جمله مهم ترین عوامل اختلافات خانوادگی است. کسانی که به این بیماری مبتلا باشند، خوبی‌های خود را می بینند و بزرگ می شمارند، ولی بدی هایشان را نمی بینند. در متون اسلامی نکوهش های فراوانی در مورد تکبر و خودمحوری وارد شده و گفته شده که اگر ذره ای تکبر در وجود فرد باشد وارد بهشت نمی شود. (لا یدخل الجنه من فی قلبه ذره من کبر.) (کلینی، کافی، ج 2، ص 309)

البته صفت تکبر برای زن در برابر غیرشوهرش (نامحرم) پسندیده است، ولی در برابر شوهرش بزرگترین عامل ایجاد کننده اختلاف می باشد.

یکی از بیماریهای بزرگ اجتماعی چشم چرانی و نگاه های طولانی و شهوت آلود به نامحرم است. قرآن مجید و پیامبر(صلی الله علیه وآله) و اهل بیت عصمت(علیه السلام) با بیانات بسیار مهمی، آثار منفی این پدیده زشت را گوشزد نموده و از مسلمانان خواسته اند تا چشم خود را از نگاه به نامحرمان کنترل کنند

2. چشم چرانی

قرآن مجید در سوره مبارکه نور در دو آیه به حکم این مسأله پرداخته و در آیه نخست خطاب به مۆمنان می فرماید: به مۆمنان بگو چشم های خود را از نگاه به نامحرمان فرو گیرند و دامان خود را حفظ کنند، این برای آنها پاکیزه تر است، خداوند از آنچه انجام می دهید آگاه است و در آیه دوم زنان مۆمنه را مخاطب قرار داده و چنین می فرماید: «و به زنان باایمان بگو چشم های خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را جز آن مقدار که ظاهر است، آشکار ننمایند.»(نور/ 31)

افراد در انتخاب همسر باید نهایت کوشش را به عمل آورند تا همسری نیک و دلخواه و دیندار پیدا کنند و هرچه بیشتر در این زمینه احتیاط و عاقبت اندیشی کنند بهتر است؛ زیرا ازدواج، آغاز زندگی مشترک انسان است و پس از این که انسان فردی را برای همسری برگزید و با او پیمان زناشویی برقرار کرد باید از غیر او چشم بپوشد.

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «ما اغنتم احد بمثل ما اغنتم بغض البصر فان البصر لا یغض عن محارم الله الا وقد سبق الی قلبه مشاهده العظمه و الجلال (مصباح الشریعه، ص 9)؛ هیچ کس سودی بالاتر از این سود به دست نیاورد که در اثر فروپوشاندن چشم به دست آورده باشد، چون هر اندازه که چشم از محارم خدا فرو پوشانده و کنترل شود، با قلبی نورانی آثار عظمت و جلال خدا را می بیند.»

هر کسی که به سعادت و خوشبختی خویش علاقه مند است باید پس از ازدواج دست از افکار کودکانه و چشم چرانی های خانمان سوز بردارد و مسیر زندگی خود را تغییر دهد.

با کمی دقت در آیات و روایات به دست می آید که چشم چرانی آثار سوء فراوانی دارد و مهم ترین آن اسیر شدن انسان در دام های شیطان و فراهم ساختن بدبختی در آخرت است. از حضرت علی(علیه السلام) سۆال شد به چه وسیله ای از نگاه بد نجات یابیم؟ حضرت یاد خدا و خواندن دو رکعت نماز را توصیه نمودند. (مصباح الشریعه، ص 9)

از نتایج عیب جویی این است که زن و شوهر نسبت به یکدیگر مکدر می شوند و مهر و علاقه شان از بین رفته، کم رنگ می گردد و نسبت به زندگی و همسرداری دلسرد می شوند و یا ممکن است در صدد تلافی برآیند و همدیگر را به سبب عیب جویی تحقیر نمایند. و این امر، صفا و صمیمیت و شیرینی زندگی را به تلخی و شکست مبدل می سازد و زن و شوهر را از یکدیگر فراری می دهد.

3. بدبینی

قرآن می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید از بسیاری از گمان ها بپرهیزید که پاره ای از گمان ها گناه است و جاسوسی مکنید.» (حجرات 12)

سوءظن و گمان بد بردن نسبت به هر مسلمانی زشت و ناروا است و نارواتر از آن در محیط خانواده است. هر کس به این بیماری مبتلا شد، زندگی را بر خود و خانواده اش تلخ می کند، بهانه جویی می کند و آن را تعقیب می کند؛ چون یکی از آثار زشت بدگمانی تجسس است که در آیه شریفه فوق از آن نهی شده است.

خانواده ای که به مرض بدگمانی دچار شود، آسایش و خوشی نمی بیند. بنیاد چنین خانواده ای همواره در معرض خطر است و ممکن است حتی به طلاق و جدایی هم بینجامد و یا جنایتی را در پی داشته باشد.

توجه به مفاسد فردی و اجتماعی سوء ظن و نیز خود را در مظان اتهام قرار ندادن، از راه های علاج این رذیله اخلاقی است.

4. عیب جویی

قرآن کریم می فرماید: «ای اهل ایمان! نباید گروهی گروه دیگر را مسخره کنند، شاید مسخره شده ها از مسخره کنندگان بهتر باشند و نباید زنانی زنان دیگر را (مسخره کنند) شاید مسخره شده ها از مسخره کنندگان بهتر باشند و از یکدیگر عیب جویی نکنید...» (حجرات/ 11)

کمتر کسی را در این جهان می توان یافت که تمام خوبی ها در او جمع باشد و از تمام بدی ها و نقص ها پاک و منزه باشد. انسان ها با ویژگی های متفاوت و فرهنگ ها و آداب و رسوم مختلفی بزرگ شده و پرورش می یابند و هیچ زن و مردی نیست که کاملا بی عیب و نقص باشد، مگر ائمه معصومین- علیهم السلام- پس نباید درصدد عیب جویی برآمد و کانون مقدس زناشویی را متزلزل و اسباب ناراحتی خانواده را فراهم نمود.

از نتایج عیب جویی این است که زن و شوهر نسبت به یکدیگر مکدر می شوند و مهر و علاقه شان از بین رفته، کم رنگ می گردد و نسبت به زندگی و همسرداری دلسرد می شوند و یا ممکن است در صدد تلافی برآیند و همدیگر را به سبب عیب جویی تحقیر نمایند. و این امر، صفا و صمیمیت و شیرینی زندگی را به تلخی و شکست مبدل می سازد و زن و شوهر را از یکدیگر فراری می کند.

طرح قرآن برای پیشگیری از این بیماری اجتماعی استمداد از عواطف و توجه به صمیمیت و وحدت است. «از یکدیگر عیب جویی نکنید». (حجرات/ 11) یکدلی و همراهی کردن هم در زندگی و ایجاد وحدت و پذیرش تفاوت ها هم می تواند همان وحدت را برساند که قرآن روی آن انگشت گذاشته و فرموده که از خودتان عیب جویی نکنید.

5. توقعات نابجا

یکی از عواملی که باعث بروز اختلاف در خانواده می گردد، توقعات است که اعضای خانواده از یکدیگر دارند، در حالی که بسیاری از این توقعات برآورده نمی شوند. مشکل عمده این است که معمولا انسان به توقعاتی که از دیگران دارد، توجه می‌کند نه به توقعات و انتظاراتی که دیگران از او دارند.

سوءظن و گمان بد بردن نسبت به هر مسلمانی زشت و ناروا است و نارواتر از آن در محیط خانواده است. هرکس به این بیماری مبتلا شد، زندگی را بر خود و خانواده اش تلخ می کند، بهانه جویی می کند و آن را تعقیب می کند.

انسان ها همواره خوبی هایی را که در حق دیگران کرده اند به یاد دارند و از این که در مقابل آن خوبی ها پاسخی دریافت نمی کنند ناراحت شده و از بی نمک بودن دست خویش گلایه دارند، اما در مورد کوتاهی های خود و خوبی های دیگران چندان حضور ذهنی ندارند. وقتی در یک خانواده همه اعضای آن با چنین نگرشی اعمال همدیگر را مورد ارزیابی قرار دهند طبیعی است که همواره در میانشان ناراحتی و گلایه خواهد بود. راه از بین بردن این گلایه ها کم کردن توقعات است. انسان باید توقعات و انتظاراتش را از دیگران بریده و به خالق خویش وابسته نماید و از کسی انتظار نداشته باشد که خوبی ها و نیکی های او را جبران کند.

اعمال نیک را باید همواره بخاطر خود نیکی و اجر و ثوابی که دارد انجام داد نه با انتظار جبران آن. در این صورت، انسان از نیکی کردن به دیگران لذت می برد و البته زندگی بسیار لذت بخش تری نیز در قیامت در انتظار او خواهد بود و همین توجه به ثواب اخروی، زندگی دنیوی را نیز شیرین و با طراوت می کند.

توقعات بیجا و چشم هم چشمی ها که بیشتر در میان زنان شایع است، سرزنش های زن است که مرد را به کارهای گاها غیر مشروع وا می دارد.(آیین همسرداری، ابراهیم امینی، ص67)

کم کردن توقعات یعنی هر کسی در زندگی، قدر نعمت هایی را که دارد بداند. و با توجه به این که امکانات و توان مالی افراد متفاوت است، نباید به خاطر خواسته های نابجا و غیرضروری و غیرعاقلانه، کانون گرم خانواده را تلخ نمود و مرد خانواده را به خاطر هوی و هوس های زنانه و زیاده طلبی ها به زحمت و گاهی کارهای نامشروع واداشت. از این رو پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: هر زنی که با شوهرش ناسازگار باشد و او را بر چیزهایی که توانایی ندارد وادار نماید اعمالش مورد قبول خدا واقع نشده و در قیامت مورد غضب پروردگار جهانیان واقع می شود. (بحارالانوار، ج103، ص244)   

                                                                                                                                           فرآوری : محمدی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی